Reguły pasji – sędziowanie pływania

Uśmiechnięty, ale skoncentrowany; surowy, ale z sercem na dłoni. Czy taki powinien być sprawiedliwy sędzia pływania? O pasji do egzekwowania przepisów i spotkań z miłośnikami pływania rozmawiamy z Wojtkiem Kosiedowskim znanym z sędziowania imprez pływackich w Polsce i Europie.

Droga do bycia sędzią pływania

Jak to się stało, że zainteresowałeś się sędziowaniem? Jesteś sędzią nie tylko w dyscyplinach pływackich...

Od 1986 roku trenowałem pływanie basenowe. W połowie liceum kontynuowałem pływanie w ratownictwie sportowym - również jako ratownik na plażach, a na studiach prowadziłem pływacką drużynę akademicką i odkryłem pływanie na wodach otwartych, które do dzisiaj jest moją pasją.

Spora wiedza pływacka naturalnie przerodziła się w sędziowanie. Mimo iż uprawnienia sędziowskie uzyskałem w Poznaniu w 2010 roku, to pierwsze zawody sędziowałem w 1988 roku – pamiętam, że na basenie po stronie nawrotów podnosiło się wtedy zieloną lub czerwoną chorągiewkę.

W dyscyplinach pływackich jestem sędzią Związkowym PZP oraz międzynarodowym Open Water World Aquatics.

Sędziuję również zawody w ramach International Para Swimming (Czytaj o pływaniu osób z niepełnosprawnościami). Posiadam uprawnienia sędziego WOPR i International Life Saving (Czytaj o wodnym ratownictwie sportowym) oraz International Ice Swimming Association (Czytaj o lodowym pływaniu) – w tych ostatnich miałem przyjemność dwukrotnie prowadzić Mistrzostwa Świata i Mistrzostwa Europy. Jestem sędzią triathlonu (PZTri) oraz sędzią i trenerem nordic walking.

Posiadam uprawnienia ratownika, żeglarza, motorowodne i kajakowe – wszystko jako część „wodnej pasji”.

Cechy dobrego sędziego pływania to?

Kto może zostać sędzią w dyscyplinach pływackich i jak należy się do tego przygotować formalnie, organizacyjnie itd.? Jakimi cechami charakteru powinni wyróżniać się sędziowie?

Każdy może być sędzią pływania. Wystarczy ukończyć 16 lat i zdać egzamin przed Prezydium Kolegium Sędziów Okręgowego Związku Pływackiego. Najlepiej śledzić strony internetowe (Facebook) wojewódzkich OZP, wypatrując informacji o naborze.

Jednym z wyróżników sędziego jest... umiejętność niewyróżniania się. Podczas zawodów jesteśmy m.in. strażnikami przestrzegania przepisów i swoją pracę staramy się wykonywać w sposób jak najbardziej dyskretny i obiektywny, aby zapewnić kibicom najlepsze widowisko, zawodnikom – optymalne i równe warunki do rywalizacji, a wszystkim – sprawne przeprowadzenie zawodów.

Sędzia powinien być szczery i uczciwy, co wydaje się oczywiste, choć nie zawsze popularne. Musi być pewny siebie i asertywny, aby szybko podjąć decyzję. Dzięki  spostrzegawczości i refleksowi jesteśmy w stanie zaobserwować dane zachowanie i odpowiedzialnie reagować. Często są to odważne decyzje niwelujące wielomiesięczne przygotowania zawodników i wpływające na ich pozycje medalowe/ punktowe.

Mimo że podczas zawodów kontakt z zawodnikiem ograniczamy do minimum, to sędzia powinien być grzeczny, uprzejmy i jednocześnie zaangażowany.

Musi dobrze znać przepisy i umieć je zastosować. Sędziowie również trenują: nie tylko intelektualnie, analizując przepisy i studia przypadków, lecz również powtarzając  pewne czynności czy procedury (sekwencja startu, ćwiczenia refleksu, komunikacji czy gwizdania). Na wyższych stanowiskach sędziowskich przydają się cechy liderskie do motywowania zespołu oraz wielozadaniowość do współpracy z licznymi interesariuszami w krótkim czasie.

Wielu tych cech nie widać podczas zawodów, dlatego słyszę czasami porównania sędziego głównego do dyrygenta, który „tylko macha pałeczkami”, albo do pilota, który „tylko kieruje drążkiem”.

Różnice w sędziowaniu

Czym różni się sędziowanie pływania basenowego, open water, zimowego?

Różnice są spore. Pływanie basenowe cechuje precyzja i silne uregulowanie przepisami. Pływanie na wodach otwartych to z kolei zmagania z warunkami atmosferycznymi, zabezpieczeniem i komunikacją w terenie. Pływanie zimowe/lodowe to praca w warunkach ekstremalnych, która wymaga szczególnego skupienia i doświadczenia.

To często sędziowanie w zimowych warunkach niezależnie od pogody – a bywa to wymagające. Wszystkie powyższe cechy – oprócz lodowych temperatur – łączy sędziowanie ratownictwa sportowego, które jest niezwykle dynamiczne, skomplikowane technicznie, nieprzewidywalne i bardzo widowiskowe.

Szkoda, że tak mało popularne w Polsce... Osobiście każde sędziowanie sprawia mi wielką przyjemność. Trudno porównać wielogodzinne klikanie w stoper na basenie do obserwacji dynamicznej rywalizacji – często zespołowej – na plaży.

Ostatnio coraz większą satysfakcję sprawia mi tworzenie optymalnych przepisów poprzez połączenie najlepszych praktyk z różnych dyscyplin. Lubię też przekazywać swoją wiedzę i dzielić się doświadczeniem, aby jak najdłużej praktykować funkcje sędziowskie, które – jak wiadomo – zanikają z powodu automatyzacji.

Sędziowanie to praca czy pasja?

Czy sędziowanie to bardziej praca, czy pasja? Co daje Ci sędziowanie?

To pasja, którą traktuję profesjonalnie. Zawsze skrupulatnie staram się przygotować do zawodów. Każdy projekt traktuję indywidualnie i podchodzę do niego z pełnym zaangażowaniem. Na sędziowaniu pływania nie da się zarobić. Nawet nie występuje takie sformułowanie jak „wynagrodzenie”, tylko „ekwiwalent sędziowski”, za który należy przygotować sobie strój oraz dojechać na zawody.

Na Zachodzie dyscypliny w ramach związków sportowych często sędziuje się za darmo. Co innego w imprezach komercyjnych – tu stawki powinny być rynkowe, a w wielu przypadkach większe niż w polskiej rzeczywistości.

Sędziowanie dla mnie to przede wszystkim ludzie, odpowiedzialność i satysfakcja; ekipa, z którą współpracujesz, aby sportowcom umożliwić jak najlepsze warunki. Jeśli  wszyscy sprawnie i zgodnie współpracują, owocem jest poczucie sprawiedliwie wykonanej, dobrej pracy.  

To również udział w sporcie, spotkanie i podziwianie sportowców. Daje szansę na poznawanie wspaniałych ludzi, nawiązywanie przyjaźni, więzi i relacji.

Współpraca sędziego z zawodnikiem

Jak powinna wyglądać dobra współpraca między zawodnikami a sędziami podczas zawodów?

Dobra współpraca jest wtedy, gdy zawodnik i sędzia dobrze znają przepisy i je rozumieją. Wystarczy podejść i porozmawiać. Zawsze przed zawodami lub po nich, ew. w przerwie można mnie pytać o dowolną kwestię sportową. Jeśli będę wiedział, odpowiem, a jeśli nie, to wskażę miejsce, gdzie można znaleźć odpowiedź.

Podczas zawodów jest już za późno na współpracę zawodnik – sędzia. Na zawodach sportowcy dają z siebie wszystko, a my pilnujemy, aby wszyscy robili to na tych samych zasadach. Osobiście przyjmuję zasadę stanowiącą, że podczas zawodów „nie mam znajomych”.

Nie sprawia mi kłopotu dyskwalifikacja dobrego znajomego lub – tak jak na Mistrzostwach Świata – finalisty konkurencji. Sędzia powinien być partnerem zawodnika, jednakże wyłącznie do momentu gwizdka startowego.

Przyszłość sędziowania

Jaka jest Twoja wizja przyszłości w sędziowaniu?

Zwieńczeniem kariery sędziego jest uczestnictwo w sędziowaniu Igrzysk Olimpijskich. Osobiście dopiero się rozkręcam i zależy mi na pracy nad zasadami fair play, dobrego i powszechnego (!) szkolenia, a przede wszystkim szerokiego zrozumienia, dlaczego równość i sprawiedliwość są ważne nie tylko w sporcie.

Staram się również szerzyć zasady fair play w środowiskach sędziowskich. Chciałbym optymalizować działania sędziów i ugruntować szacunek do tego stanowiska poprzez wysoką jakość i etykę pracy.

Zdaję sobie sprawę, jak nieuchronna jest automatyzacja zawodu sędziego. Po wprowadzeniu systemów video dokładność sędziowania znacznie wzrośnie – obecnie wielu błędów sędziowie nie wychwytują, a interpretacja przepisów lub faktów przez człowieka również bywa zawodna.

Jesteśmy tylko sędziami-ludźmi. Mimo nie łatwości sędziowania to najpiękniejsza pasja, jaką udało mi się znaleźć.

---

Rozmawiał: Maciej Mazerant / Redaktor prowadzący AQUA SPEED magazyn

Zdjęcia dzięki uprzejmości Wojtka Kosiedowskiego | Archiwum prywatne